Η ονομασία μαυρομάτικο φασόλι, προέκυψε από τη μαύρη κουκίδα που έχουν και μοιάζει με μάτι. Στη Ρούμελη ονομάζονται μαυροσελαχάκηδες (σελάχι = ζώνη), γιατί παρομοιάζουν τη μαύρη κουκίδα με ζώνη.
Σερβίρονται είτε ως κρύα σαλάτα με διάφορα ωμά λαχανικά, είτε στην κατσαρόλα μαζί με σπανάκι ή σέσκουλα.
Στην Ελλάδα καλλιεργούνται σε διάφορες περιοχές, όπως η Πρέβεζα και η Καστοριά. Oι χώρες με τη μεγαλύτερη παραγωγή μαυρομάτικων φασολιών είναι η Νιγηρία, η Μαδαγασκάρη, το Περού και οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Ιδιότητες
Τα μαυρομάτικα φασόλια ή λουβιά είναι πλούσια σε μέταλλα, πρωτεΐνες και ιχνοστοιχεία. Μία κούπα μαυρομάτικα καλύπτει το 45% των καθημερινών αναγκών του ανθρώπινου οργανισμού σε φυτικές ίνες, το 58% σε φυλλικό οξύ και το 31% σε πρωτεΐνες.
Συνδυάζοντάς τα και με κάποιο δημητριακό (π.χ. ρύζι), μας δίνουν πρωτεΐνες αντίστοιχες με αυτές του κρέατος και του ψαριού.
Επιπλέον, η βιταμίνη Β1 που περιέχουν, συμβάλει σε βασικές λειτουργίες του μεταβολισμού , στη σωστή λειτουργία των εγκεφαλικών κυττάρων, στη διατήρηση της μνήμης και των γνωστικών ικανοτήτων.
Τα μαυρομάτικα στην ιστορία και τη λαϊκή παράδοση
Τα μαυρομάτικα πρωτοεμφανίστηκαν στην Αφρική και αργότερα μεταφέρθηκαν στον Νέο Κόσμο μέσω των Ισπανών εξερευνητών και των αφρικανών σκλάβων.
Στη λατινική Αμερική τα μαυρομάτικα θεωρούνταν το πιάτο του φτωχού και συμβόλιζαν την ταπεινότητα. Την εποχή του εμφυλίου πολέμου, οι γιάνκηδες έκαψαν όλες τις καλλιέργειες, εκτός από τα μαυρομάτικα, καθώς θεωρήθηκαν άνευ αξίας, γιατί μέχρι τότε χρησιμοποιούνταν μόνο ως ζωοτροφή. Οι κάτοικοι τότε, στα όρια της λιμοκτονίας, κατάφεραν να επιζήσουν τρώγοντας μαυρομάτικα, τα φασόλια της αγελάδας, όπως ονομαζόταν.
Στην Ελλάδα καλλιεργούνται από τον 3ο αι. π.Χ..και συνήθως καταναλώνονταν σε συνδυασμό με ξύδι, μέλι και σιναπόσπορο (σπόρος μουστάρδας). Ο Διοσκουρίδης τα αναφέρει με τον όρο «η σμίλαξ η κηπαία», ενώ κατά τα βυζαντινά χρόνια τα συναντάμε σε μια παραλλαγή του «Πωρικολόγου» (σύντομο σατιρικό και διδακτικό, λαϊκό, βυζαντινό έργο του 12ου ή 13ου αι. μ.Χ) όπου χαρακτηριστικά γράφεται “ ..στον φάσουλον τον κοιλιοπρήσθην και μαυρόμματον».
Σε πολλά μέρη του κόσμου τα μαυρομάτικα αντιπροσωπεύουν τα κέρματα και πιστεύεται ότι θα φέρουν τύχη και πλούτη για το νέο έτος οπότε αποτελούν βασικό πιάτο στο πρωτοχρονιάτικο δείπνο. Σε άλλα μέρη ρίχνουν στην κατσαρόλα με τα μαυρομάτικα ένα κέρμα και όποιος το βρει στο πιάτο του θα έχει στο πλευρό του την τύχη με το νέο έτος.